De overstap naar een nieuwe digitale nieuwscultuur blijkt bij traditionele media moeizaam te verlopen. Dat komt niet alleen door conservatisme van journalisten, maar vooral door een gebrek aan sterk leiderschap. Hoofdredacties zijn vooral bezig met organisatorische veranderingen, maar een duidelijke toekomstvisie op online journalistiek ontbreekt. Dat blijkt uit onderzoek naar mediaconvergentie door journaliste Klaske Tameling, die 18 juni promoveert aan de Rijksuniversiteit Groningen.
Verschuiving naar online-media
De nieuwscultuur is de afgelopen jaren verschoven van massamedia, waar elke abonnee of kijker hetzelfde voorgeschoteld krijgt, naar online‐media, waar de nieuwsconsument zelf zijn keuze maakt en interactief is. Zowel bij de geschreven als bij de audiovisuele pers wordt daarom de noodzaak onderkend om veel meer nieuws online te brengen, en dan natuurlijk het liefst door dezelfde journalisten, om ‘dubbel werk’ te voorkomen. Hoofdredacties bedenken dan ook het ene plan na het andere om nieuws sneller en bij voorkeur multimediaal online te brengen, of om juist op internet verdieping aan te brengen, omdat de ruimte daar nu eenmaal onbegrensd is.
Online niet goed benut
Vaak worden de ambitieuze doelstellingen in die plannen niet gehaald, wordt er ten halve gekeerd of wordt het roer helemaal omgegooid, stelt Tameling vast. Zij verrichtte in 2011 en 2012 etnografisch onderzoek bij de Volkskrant, NOS Nieuws, Het Financieele Dagblad en BNR in de vorm van uitvoerige gesprekken met alle geledingen van de redacties. Ook kreeg ze inzage in beleidsdocumenten over crossmediaal werken. ‘Voor audiovisuele nieuwsredacties zoals BNR en de NOS is die overgang wat kleiner omdat die veel meer deadlines op een dag hebben dan de kranten, maar voor allemaal geldt dat ze veel minder uit de mogelijkheden halen dan erin zit. Zo zijn de online‐redacties relatief klein, hebben ze weinig in te brengen, is het online‐platform nog erg op tekst gericht in plaats van op beeld en maken ze maar in beperkte mate gebruik van online statistieken.’
Verandering journalistieke cultuur nodig
Uit het onderzoek komt naar voren dat de crossmediale redactie een kloof creëert tussen journalisten van massamedia en online media. Volgens Tameling is het probleem dat leidinggevenden zelf onderdeel zijn van de traditionele (massamedia) cultuur waardoor ze niet in staat zijn om noodzakelijke samenwerking tussen redacteuren te bewerkstelligen.
‘De crossmediale plannen waren te ambitieus en bovendien te vaag. Leidinggevenden hebben zelf eigenlijk onvoldoende verstand van een digitale nieuwscultuur, maar geven intussen weinig ruimte voor goede ideeën van onderaf. Ik merkte bij de leidinggevenden weinig echte betrokkenheid bij online. De internetredacteuren kampten hierdoor met een calimero‐complex en van een gemeenschappelijke crossmediale cultuur was geen sprake.
De nadruk zou minder op de aanpassing van de organisatie moeten liggen en meer op een fundamentele verandering van de journalistieke cultuur. Wat is de rol van de journalist bij online‐media? Daar werd op de redacties nauwelijks over gepraat. Dit onderzoek laat zien dat de traditionele media hoofdredactionele leiders nodig hebben die een digitale nieuwscultuur begrijpen en die in staat zijn om hun visie te vertalen naar concrete veranderingen op nieuwsredacties.’
